بنام آفریننده مهربان

ترجمه فارسی کتاب" اصول دستور زبان سومری، تاریخ و باستان شناسی" که برگردان کاملی از کتاب مشهور پروفسور دکتر جان. لویس .هیس َA Manual of Sumerian Grammar and Texts (..) استاد سومر شناسی، باستانشناسی و زبانهای سامی: آشوری ، اکدی وعربی دانشگاه کالیفرنیا . برکلی، لوس آنجلس است. در 391 صفحه با قطع وزیری و جلد نفیس " گالینگور" به قیمت کمتر از پنج در صد بهای ٤٠٠ و 99 صدم دلار قیمت کتاب اصلی انگلیسی در تیراژمحدود 1000 جلد برای چاپ اول جهت علاقمندان و پژوهشگران زبانهای باستانی ایران وبین النهرین ، و دانشجویان فارسی زبان این رشته ها در کشورهای دیگر، پائیز 1389 منتشر شده است. این کتاب که نخستین نشر فارسی در مورد فرهنگ و تمدن سلسله سومری اور سوم است. منبعی یگانه در مورد مطالعات و تحقیقات سومر شناسان ظرف یک صد سال گذشته در مورد زبان سومری است، و جنبه اکادمیک دارد.

استفاده از این کتاب را به دوستداران فرهنگ و تمدن ایرانی توصیه میکنم ، زیرا در مباحثی که در این تارنما و دیگر تارنماهای خود برای شناخت زبان سومری و مقایسه آن با گویش های فارسی استفاده میکنیم ، این کتاب اساسی زبان سومری که یکی ازکتب اصلی این زبان در مراکز بزرگ دانشگاهی جهان است ، یکی از مستندات مهم ما برای مقایسه تطبیقی است. بدون فراگیری این کتاب امکان درک کتب دیگر سومری با ساختاری که با قواعد فعلی بنیان نهاده شده است، امکان پذیر نیست. اقبال گسترده مردم نسبت به این کتاب انگلیسی زبان سومری با وجودیکه ، زبان سومری درحد انتظار مردم انگلیسی زبان نیست، بحدی است ، که کتاب های جامع زبان سومری در این کشورها بهائی به مراتب بسیار کمتر از این کتاب دارند.

ما دراین سلسله مباحث بدون قصد افسانه سرائی و اساطیر سازی برای شناخت اقوام پیش از تاریخ ایران یا آنان که تمدن ، زبان و گویش های کنونی ایرانی را به یادگار نهاده اند. تنها از دومنبع یافته های باستان شناسی و زبانشناسی سود جسته ایم و خواهیم جست. کوشش میکنیم با همین شیوه پدیده های تمدنی و فرهنگی را، از دید تاریخی ونمود های نوین کنونی ، با یافته های باستانشناسی مقایسه و استنباط خود را بیان کنیم. در کارما غول ها و دیوها به بازی گرفته نمی شوند ، ونقشی به عهده ندارند. هرچند به ناچار گاهی از آنها یاد میکنیم ، ولی تنها مردمی مانند ما زمینی و خاکی هنر آفرینی میکنند، که با امکانات وابزارهای بسیار ساده تری ، تمدن و فرهنگ فرا ایلامی و پیش هخامنشی را با شکوهی اعجاب برانگیز به یادگار نهاده اند، ودر دوره خود بزرگترین افتخارات شگفت انگیزبشری را برای سرزمین مو سیاهان یا " سگیگ یا شو مری" آفریده اند، و بدبختانه در کشاکش دورانها ، تحریف ها و تاریکی های تاریخی، از یاد نوادگان خود فراموش شده اند. و با تلقینات و نیرنگ های بیگانگان طماع ،و مهاجمین غاصب ، نه تنها از یاد فرزندان خود زدوده شده اند. بلکه آنان را بیگانه و دشمن نشان داده اند. زبان آنها واژگونه گردیده است. و این شیوه نادرست معرفی تمدن و فرهنگ آنها و نشر گسترده ای که دراین زمینه ناصواب دردنیا ایجاد شده است. هر روزه این پرده تیره ابهام را، تیره تر میکند. ما باید این پرسش های مهم را دست کم به خود وبرای وجدان تاریخی خود پاسخگو باشیم . و درنهایت به رفع این ابهام ها همت نمائیم.

1- آیا پیش از ایلامی ها سرزمین ما سکنه ای داشته است یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است .کمیت و کیفیت آن اقوام ، زبان ،هنر، مذهب، آداب و رسوم ، بنیانهای اجتماعی، اقتصادی ، سیاسی، نظامی، مذهبی و غیره این اقوام چه سازو کاری داشته است. چند و چون جمعیت ، زبانها و گویش ها، تنوع قومیت ، نژاد، و آداب و رسوم آنها و مانند آنها چگونه بوده است.

2- اقوام مهاجر یا مهاجم و غاصب با چه نفرات و جنگجویان، و ابزاری و با چه شیوه ئی وارد سرزمین ما شده اند، و چگونه برمردم سرزمین ما سلطه پیدا کرده اند؟

3- دشمنان تاریخی سرزمین ما چه ملت هائی بوده اند. دشمنان موردی چه اقوامی بوده اند؟

شاید بسیاری از این پرسش ها پاسخ تاریخی و مستند نداشته باشد. ولی بسیاری دیگر هم در منابع تاریخ پاسخ درست یا نادرست دارند ، تنها باید سره از ناسره تمیز داده شود ، این همت مردم ایران را به یاری می طلبد . برای بسیاری از پاسخ ها ابواب باستان شناسی و زبانشناسی ، انسان شناسی و بسیاری علوم دیرینه شناسی و غیره هر روزه به این طریق مسدود روزنه هائی می گشاید. پویائی یک ملت در این است، که با یا فته های جدید باورهای تاریخی خودرا با حقایق جدید نوسازی و بازسازی کند.

هیچ ملتی نمی تواند ، با ساده لوحی و اعتماد بیجا به دشمن فریبکار آنهم با وجود گزیده شدن مکرر از یک سوراخ ریا ، خانه خود را تحت هیچ بهانه ای برای سروری مهاجم یا مهاجربه بیگانه واگذارد ، و خود بردگی آنها را به اختیار یا اجبار به پذیرد. چنین ملتی بی دانش است، و بطور قطع آینده ای نخواهد داشت، و محکوم به زوال و نابودی است.

مهمترین دلائل ایرانی بودن سومری ها:

1- مهم ترین آئین مذهبی سومر یها یعنی آئین تدفین جنینی آنها و اقوام مختلف ایرانی قبل از ورود ایلامی ها و آریائی ها مانند سومری ها است، و یکسان است.  این خود دلیل وحدانیت دین سومری ها است  . و فرضیه خدایان متعدد سومری را مردود میکند. 

2- آخرین پاسداران آئین تدفین جنینی و مذهب سومری پارت ها یا اشکانیان هستند.

جان . لویس. هیس در کتاب " اصول دستور زبان سومری، تاریخ و باستانشناسی" در صفحه 139 ترجمه ف. عباسی میگوید:"  ... معبدInanna درنیپورشاید قدمتی طولانی تر داشته باشد.این معبد حداقل از قدیمیترین دوره های سلسله های تاریخی بین النهرین تا آخر دوره شاهان پارتی ( اشکانی) مرتباً تعمیر وتجدید بنا شده است. این زمان طولانی ازسال 2700 قبل از میلاد تا سال 150 بعد از میلاد تداوم داشته است.  ".

3- اشکانیان تا سال 150 بعد از میلاد مسیح زیگورات های بین النهرین را باز سازی، ساختمان و تعمیر کرده اند.

4- شولجی دومین شاه سومری اور سوم از 2095 قبل از میلاد و جانشینان او تا سال 2004 قبل از میلاد حدود 70 سال خوزستان ، شولستان " کهگیلویه و بخشی از بختیاری و فارس کنونی" و بخش بزرگی از شمال خلیج فارس زادگاه اجداد خود را از تصرف ایلامی های بیگانه خارج و تصرف کرده اند . کتیبه های او و شاهان سومری دیگر در طول هزاران سال تسلط ایلامی ها ،جنگ ها ی بسیاری را برای بازگشت سومری ها به سرزمین اصلی آنها ثبت کرده اند. که در چند مورد پیروزی آنها را بر ایلامی ها و بازگشت به سرزمین مادری نشان میدهند.

5- اوتو - هنگال شاه ایرانی زاگرس میانی ( لرستان و کرمانشاه فعلی ) به کمک سومریان به رهبری اورنامو جانشینان غاصب سارگون اکدی را شکست دادند ، و دوباره سلسله سوم سومریان را در میانرودان به قدرت رساندند.

6- بهترین پاسخی که به مدعیان خویشاوندی زبان آنها با زبان سومری میتوان داد. گفتارهیس در کتاب بالا است. او میگوید: به نظرمیرسد، که زبان سومری زبانی منفرد وایزوله شده است . این بدین معنی است ، که زبان هم خانواده زبان سومری، چه زنده، چه مرده یافت نشده است.اما برای مرتبط کردن زبان سومری با بسیاری از زبانهای دیگر کوشش میشود. نظرات عامه پسند، عبارتند از هم خانواد گی زبان سومری با زبانهای مجاری ، ترکی، قفقازی ، دراویدی وزبان روستائی هندی ، ولی هیچیک از این زبانها پذیرش عمومی نیافته اند . این چنین کوشش ها ئی برمبنای شباهت های سطحی زبانها که ازنظر گونه شناسی شبیه اند، به عمل می آید . .A.Leo Oppenheim خاطر نشان کرده است:" حقیقت آن است ، که سومری با وجود آنکه زبانی بخوبی قابل فهم است ، ولی پیچیده است. این زبانی است، که نمیتوان آنرا به زبان شناخته شده دیگری مرتبط کرد.زبانی که صدها سال فرهنگ آفرید ه است . کوشش برای مرتبط کردن آن با زبانهای کاربردی Polynesia (جنوب هند ) وافریقا درست نیست . مولفین چنین مطالعات پایان نا پذیری ، ثابت میکنند، که یا زبان مادریشان یا زبانی که آنها با آن برخورد کرده اند ، پیوند هائی با زبان سومری دارد.(1971) . Sir Gerard Clauson این بحث را چنین خلاصه کرده است : "سومری به طور بسیار روشن زبانی منفرد است .علیرغم کوشش های متعدد برای جا انداختن پیوند زبانهای دیگر با آن ، صورتهای مضحک ، غیر محتملی ارائه شده است" .(1973). احتمال اینکه ارتباطی ممکن است ، پیدا شود ، سست است . بسیاری اززبانهای پیوندی احتمالاً مرده اند، بدون آنکه ازخود هیچ نوشته ای ثبت کنند . سرزمین مادری سومری ها شناخته شده نیست . ازاین رو روشن نیست، در کجا ممکن است ، زبان هم خانواده زبان سومری وجود داشته باشد . احتمال وجودچنین سرزمینی درهرجا ممکن است ، وجود داشته باشد، که لزوما ممکن است ، در سرزمین سومر نباشد.

7- مدعیان برتر، خویشاوندی زبان سومری اغلب اقوامی با سابقه حکومت ، سکونت ،همجواری مراودات فرهنگی یا بازرگانی وغیره در ایران یا سرزمینهای تاریخی فارس زبان هستند. که بدلیل فرهنگ پذیری زبانها تعدادی واژگان زبان و گویشهای فارسی را حتی دگرگون شده ، با ریشه اولیه فارسی در زبان خود دارند، یا اقوام مهاجر فارس زبان در سرزمین های دیگرهستند. که با دور شدن از اصل خویش و ناآگاهی آنها از سابقه تاریخی خود،زبانی مختلط از ریشه فارسی و زبان سرزمین میزبان را دارند، و اغلب هم پس از گذشت چند نسل تنها بخشی اندک واژگان کهن ، دگرگون شده فارسی را در زبان جدید خود حفظ کرده اند.

فرهنگ پذیری زبان سومری در دوره های پیش از تاریخ از زبانهای سامی ، ایلامی و بسیاری زبانهای ناشناخته دیگر ممکن است ، این توهم خویشاندی یک زبان را در حد چند واژه یا همسانی های سطحی دو زبان از نظر گونه شناسی برای آنها فراهم کند. ولی مشاهده میشود، ظرف بیش از صد سال از شناخت زبان سومری و پژوهشها و انتشارات گسترده در مورد این زبان در سطح دانشگاهی، نه محققین مستقل و نه مدعیان خویشاوندی ، در مورد دستگاه آوائی و دستگاه دستوری زبان سومری به اذعان دانشمندان سومرشناس کار چشم گیری انجام نداده اند. و هنوز خود را در ابتدای راه میدانند. این دانشمندان ادعای مدعیان خویشاوندی زبان سومری را با زبانهای مدعیان مستند دار ، در سطح چند واژ ه وگونه شناسی سطحی مردود می دانند، و بدیهی است ، ادعاهای غیرمستند، و صورتهای مضحک و غیر محتمل با زبان سومری را توهم گوینده می دانند.

دانشمندان سومرشناس دلیل ناتوانی خود را در ارائه دستور زبان درست سومری ، کمبود اسناد مقایسه ای ، و یا گویشوران زبان سومری عنوان میکنند.

ما نیز با ترجمه و نشر کار های ارزنده آنها حاصل تلاش صد ساله آنها را در اختیار دانش پژوهان و مردم ما که علاقمند به دانش راستین زبان سومری هستند ، قرار داده ایم. و به یاری خدا خواهیم داد . باشد که یادگار نیکی برای آیندگان باشد.

ما برای اکثر ابهامات نویسنده کتاب دلیل دقیق و کامل و مستند داریم ، که به یاری خدا در کتاب در حال تالیف خود " دستور زبان تطبیقی سومری و ایرانی" آنرا تقدیم دوستداران تمدن ایرانی خواهیم کرد.

مختصری از کارهای انجام شده را در زمینه های دستگاه های سه گانه : آوائی، واژگانی و دستوری در آینده به یاری حق دراختیار علاقمندان قرار خواهیم داد. انشاا..

زبان سومری در هر سه دستگاه آوائی، واژگانی و دستوری مشترکات بسیاری با گویش های فارسی دارد، و هم خانواده با فارسی بویژه لری و خوزی ، تاتی ، گیلکی، مازندرانی ، کرمانشاهی، کردی، خراسانی، آذری و بسیاری گویشهای ایرانی در سرزمین های تاریخی ایران است.

ما هنوز در زمینه شناخت زبان سومری در ابتدای راه هستیم ، و در این زمینه بیش از صد سال حتی از برخی کشورهای همسایه عقب مانده ایم ، یکی از این کشورها از همان ابتدای شناخت زبان سومری ، با صرف صدها میلیون دلار و حمایت همه جانبه از محققین و سومرپژوهان خود  وبا در دست داشتن کتیبه های بسیار سومری در اکتشافات خود ظرف یک قرن، توفیقی در انتساب این تمدن و زبان به قومیت خود بدست نیاورده است. متاسفانه اکنون وپس از صد سال کتاب بالا نخستین کتابی است ، که برای جامعه ایرانی در تعداد ناچیزی نشر میشود. هنوز حتی یک گویشور این زبان های ایرانی حتی در سطح محققین عالیقدر و دانشگاهی نمی دانند، که زبانی که سخن میگویند، همسانی های بسیاری با زبان سومری دارد. و این نا آگاهی گذشته بسیاری از اقوام ایرانی را مخدوش کرده است و در پرده ابهام برده است.

ما برای نمونه دو جمله افعال سومری را که از دوره سلسله اور سوم در این کتاب آورده شده اند ، و سومرشناسان و آشور شناسان با ترجمه واژگان عبارت ها از طریق معادل اکدی آنها ، مفهوم کلی آنها را که جملات نفرینی است، شناخته اند، برای یک خوزستانی مثلاً شوشتری میخوانیم، ا و بیدرنگ بدون هیچ شناختی از کار سومر شناسان معروف ترجمه درست آنرا به فارسی معیار میگوید. یقیناً او در ترجمه دو جمله زیر:

کتیبه درس12 : nam-ĥa-ba-da-kur5-e نَم خا با دا کُر ِره

کتیبه درس15 : nam-ĥa-ba-an-da-kur5-ne نَم خا بان دا کُر ِر نهِ

خواهد گفت دوجمله جملات نفرینی هستند. معنی جمله درس 12 "( خدا) خواهنده دودمان او نباشد." و در جمله درس 15 معنی " خدایان ؟ یا مقدسین؟" خواهنده دودمان او نباشند."

بدون تردید کتاب اصول دستور زبان سومری ، می تواند راهنمای مهمی برای شناخت گویش های ایرانی و زبان سومری باشد. و  روش مناسبی برای کتب آموزشی زبانهای باستانی ایرانی نظیر پارتی اشکانی و پهلوی ساسانی را نشان میدهد. از طرفی گنجینه و مرجع کم نظیری برای پژوهشگران علوم باستانشناسی تاریخی و زبانشناسی است.

کتاب اصول دستور زبان سومری ، کتابی آکادمیک برای نخستین آموزش دستور زبان سومری است، و پاسخگوی نیاز های اساسی ، نو آموزان زبان سومری ، و پژوهشگرانی است، که هیچ آگاهی در زمینه زبان سومری و تاریخ و باستان شناسی دوره اور سوم ندارند . این کتاب قواعد و روش های موضوعه سومر شناسان و آشور شناسان را همراه دوره های باستان شناسی و زبان شناسی سومری همراه کتابشناسی گسترده زبان وتاریخ سومری درخود دارد،. برای علاقه مندانی که هیچ آگاهی هم از زبان وتاریخ و باستانشناسی سومر ندارند ، یقیناً مشکل گشا میباشد . آنها می‌توانند از این کتاب حتی" بدون معلم" و به صورت خودآموز استفاده کنند. این نو آموزان میتوانند ، با آموزه های این کتاب تحقیقات خود را تا مدارج عالیه این رشته دانشگاهی ادامه دهند.

ما مطالعه این کتاب بسیار سودمند را به علاقمندان توصیه میکنیم. شاد باشید.